بارش شهابی چیست و چه موقع از سال رخ می دهد؟

بارش شهابی یک پیش‌آمد آسمانی در آسمان شب است که در هنگام عبور سیارهٔ زمین در پیمودن مسیر مدار خود از میان توده‌ای از ذرات در فضا که شهاب‌واره خوانده می‌شوند رخ می‌دهد.

بارش شهابی

زمین طی گردش خود به دور خورشید گاهی از میان توده‌ ذرات می‌گذرد. این ذرات که به نام شهاب‌واره شناخته شده‌اند گاهی بقایای مرگ یک ستاره دنباله‌دار و گاهی بقایای سیارک‌ها هستند. شهاب‌واره‌ها در برخورد به جو زمین می‌سوزند و ما در واقع اثر سوختن آن‌ها را می‌بینیم. در موارد خیلی خیلی نادری ممکن است ذرات بزرگی از این ذرات از جو زمین عبور کند و به سطح زمین برسند که ما آن‌ها را به عنوان شهاب سنگ می‌شناسیم؛ شهاب سنگ‌ها در مورزه نگهداری می‌شوند. موزه کاخ نیاوران و گنبد مینا در پارک آب و آتش تهران نمونه‌هایی از آن‌ها را دارد.

منشا بارش‌های شهابی

منشاء بسیاری از بارش های شهابی، دنباله دارها هستند. این صخره‌های یخی با حرکت خود ذرات ریزی به جا می‌گذارند. با نزدیک شدن دنباله دار به خورشید تعداد ذرات به جا مانده افزایش می‌یابد. بنابراین مدار دنباله دار مملو از ذراتی می‌شود که با همان سرعت دنباله دار و تقریبا" در همان مدار به دور خورشید می‌گردند.

به دلیل حرکت متناوب زمین به دور خورشید، سیاره ما در زمان مشخصی از سال به نزدیکی مدار دنباله دار می‌رسد و با برخورد به این ذرات بارش شهابی رخ می‌دهد.

بارش‌های شهابی هر سال تکرار می‌شوند. مثلا، هر سال در بیستم مرداد، زمین از میان توده‌ای از ذرات، که از دنباله دار سویفت-تاتل به جای مانده عبور می‌کند و بارش شهابی بر ساوشی رخ می‌دهد. بارش برساوشی زیباترین و غنی‌ترین بارش شهابی است.

بارش شهابی برساووشی

شهاب‌واره‌هایی که در در برخورد با مدار زمین می‌سوزند، ماهیت‌های متفاوتی دارند. بارش شهابی برساووشی از سوختن ذرات باقی مانده از دنباله‌دارها است. ستاره دنباله‌دار «سویفت تاتل» منشا شکل‌گیری این پدیده به شمار می‌رود. بارش‌های کیهانی برساووشی در ایران در فصل تابستان اتفاق می‌افتند.

بارش های شهابی برساووشی از روز ۲۷ تیر آغاز می‌شوند و تا سومین روز از شهریور ماه ادامه دارند؛ اما اوج این پدیده در شب‌های ۲۱ و ۲۲ مرداد ماه رخ می‌دهد. این پدیده نجومی از پرطرفدارترین رویدادهای علمی در کشور ما است و در مناطق مختلفی دیده می‌شود.

کانون بارش در بارش‌های برساووشی، صور فلکی برساوش است و شهاب‌ها در آسمان دور این مدار مشترک می‌چرخند و در نهایت به این کانون می‌رسند. به همین دلیل از این بارش‌ها با نام بارش شهابی برساووشی یاد می‌کنند. در صورت صاف بودن آسمان و پاکیزگی نوری محیط، در این پدیده امکان تماشای ۶۰ تا ۷۰ شهاب در هر ساعت وجود دارد. ذرات دنباله‌دار سویفت تاتل گرچه بسیار کوچک هستند، امکان مشاهده این رویداد با چشم غیر مسلح نیز وجود دارد.

بارش شهابی جوزایی

بارش شهابی جوزایی نوعی دیگر از رویدادهای بارش شهابی هستند که در آن‌ها منشا ذرات برخورد کننده با جو زمین بقایایی از یک سیارک هستند. برخلاف ستاره‌های دنباله‌دار، این سیارک دنباله‌داری خاموش است که تاکنون دانشمندان نتوانسته‌اند اطلاعات زیادی از ماهیت و چگونگی سوختن ذرات آن به دست بیاورند.

کانون بارش در بارش شهابی جوزایی صور فلکی جوزا است و شهاب‌ها در امتداد مسیر خود به این کانون می‌رسند؛ به همین دلیل این رویداد را به این نام می‌شناسند. بارش شهابی جوزایی در فصل پاییز رخ می‌دهد. از روز ۱۶ آذرماه این بارش‌ها آغاز می‌شوند و بین شب‌های ۲۳ تا ۲۷ آذر ماه به اوج خود می‌رسند.

با توجه به رخداد بارش شهابی جوزایی در فصل سرد و احتمال بالای ابری بودن آسمان، بعضی شب‌ها تنها شهاب‌های پرنور دیده می‌شوند؛ اما شدت بارش شهابی جوزایی بالا است و اگر در محلی مناسب قرار بگیرید، امکان تماشای ۱۰۰ شهاب در هر ساعت را خواهید داشت. از این رویداد با عنوان آخرین پدیده نجومی سال یاد می‌شود.

مطالب درسی...