جواب درس سوم علوم تجربی پنجم | رنگین کمان

فعالیت (صفحه 18 کتاب درسی)

1- در یک روز آفتابی، در حیاط مدرسه یا در خانه، پشت به آفتاب بایستید.
2- با یک آب‌فشان، مانند شکل، در هوا آب بپاشید.
3- رنگین کمانی را که تشکیل می‌شود، نقّاشی کنید و رنگ‌های آن را با رنگین کمان صفحه‌ی پیش مقایسه کنید.
رنگین کمان به وجود آمده کوچک است و سریع ناپدید می‌شود اما رنگ‌های آن با رنگین کمان اصلی یکی می‌باشد و هفت رنگ اصلی رنگین کمان یعنی قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی و بنفش در آن دیده می‌شود.

<a href='/last-search/?q=جواب'>جواب</a> درس سوم <a href='/last-search/?q=علوم'>علوم</a> <a href='/last-search/?q=تجربی'>تجربی</a> <a href='/last-search/?q=پنجم'>پنجم</a> | رنگین کمان

هشدار: برای درست کردن رنگین کمان از شیلنگ آب استفاده نکنید؛ زیرا در این صورت، آب زیادی به هدر می‌رود و «اسراف» می‌شود.

اگر پس از باران بلافاصله خورشید نمایان شود، نور آن به ذرّه‌های آب که هنوز در هوا وجود دارند، می‌تابد. ذرّه‌های ریز آب، نور خورشید را به رنگ‌های سازنده‌ی آن تجزیه می‌کنند؛ یعنی رنگ‌های گوناگون نور خورشید را از هم جدا می‌کنند. در نتیجه، رنگین کمان به وجود می‌آید.

آیا می‌توانیم به روش‌های دیگر رنگین کمان درست کنیم؟ بله، با لوله‌ٔ شفاف خودکار می‌توانیم: لوله‌ٔ شفاف خودکار را در مقابل نور خورشید بگیریم و رنگ‌های سازنده‌ٔ نور خورشید (یعنی همان رنگ‌های رنگین کمان) را مشاهده کنیم.

1- در یک روز آفتابی، لوله‌ی شفّاف یک خودکار را مقابل نور خورشید قرار دهید.
2- یک صفحه‌ی کاغذ یا مقوّای سفید را در طرف دیگر لوله‌ی خودکار قرار دهید؛ طوری که رنگ‌های رنگین کمان روی آن تشکیل شود.
3- همین فعّالیت را به جای لوله‌ی خودکار با منشور انجام دهید. نتیجه‌ی این دو آزمایش را با هم مقایسه کنید. با منشور نیز مانند لوله‌ٔ خودکار می‌توان رنگ‌های رنگین کمان را تشکیل داد.
4- این بار در یک اتاق تاریک، به جای نور خورشید یک باریکه‌ی نور به منشور بتابانید؛ چه مشاهده می‌کنید؟ با تاباندن باریکه‌ٔ نور به منشور نیز می‌توان رنگ‌های رنگین کمان را تشکیل داد.

جواب درس سوم علوم تجربی پنجم | رنگین کمان

گاهی نور در طبیعت، هنگام عبور از یک قطره‌ی آب، به رنگ‌های گوناگون تجزیه نمی‌شود بلکه تصویری از جسم، درون قطره‌ی آب تشکیل می‌شود.

جواب درس سوم علوم تجربی پنجم | رنگین کمان

ذرّه‌بین

همه‌ی اجسام را نمی‌توان به راحتی با چشم دید. برای مثال، خواندن نوشته‌های ریز روزنامه‌ها و کتاب‌ها برای بعضی از افراد سخت است. برخی افراد سالمند حتّی نمی‌توانند نوشته‌های معمولی روزنامه‌ها را بخوانند.

به نظر شما، چگونه می‌توانیم اجسام، نوشته‌ها و تصویرهای ریز را که به راحتی دیده نمی‌شوند، ببینیم؟ با استفاده از ذرهّ‌بین

1- یک لیوان شیشه‌ای ساده بردارید و روی نوشته‌های ریز یک روزنامه قرار دهید.
2- سعی کنید آن نوشته‌ها را بخوانید.
3- لیوان را از آب پر کنید.
4- حالا دوباره لیوان را روی نوشته‌های ریز روزنامه بگذارید و سعی کنید آنها را بخوانید.
5- لیوان را از نوشته‌ها دور یا به آنها نزدیک کنید و نوشته‌ها را مشاهده کنید.
6- این بار یک ذرّه‌بین بردارید و نوشته‌ها را با آن مشاهده کنید.

از این آزمایش چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟
نوشته‌ها از پشت لیوان شیشه‌ای خالی به صورت معمولی دیده می‌شود اما وقتی داخل لیوان آب می‌ریزیم دراین صورت مثل ذرهّ‌بین عمل می‌کند و اگر آن را کمی دورتر از نوشته‌ها بگیریم، نوشته‌ها را مستقیم و درشت‌تر می‌بینیم.

جواب درس سوم علوم تجربی پنجم | رنگین کمان

ذرّه‌بین را معمولاً از شیشه یا پلاستیک شفّاف و به شکل عدس می‌سازند و به همین دلیل به آن عدسی نیز می‌گویند. وقتی آب را درون لیوان می‌ریزیم، آب و لیوان با هم مانند ذرّه‌بین عمل می‌کنند.

جواب درس سوم علوم تجربی پنجم | رنگین کمان

ذرّه‌بین نور را جمع می‌کند

وقتی نور خورشید به ذرّه بین می‌تابد، چه اتّفاقی برای آن می‌افتد؟

برای یافتن پاسخ این پرسش، فعّالیت زیر را انجام دهید.

1- یک طرف ذرّه‌بین را مقابل نور خورشید بگیرید و در طرف دیگر آن، یک قطعه کاغذ قرار دهید. ذرّه‌بین را آن قدر به کاغذ نزدیک و دور کنید تا روی کاغذ، نقطه‌ای روشن تشکیل شود.
2- دست خود را یک لحظه در آن نقطه قرار دهید؛ چه چیزی مشاهده می‌کنید؟ نور و گرمای شدید را احساس می‌کنیم.
3- فاصله‌ی نقطه‌ی روشن روی کاغذ تا وسط ذرّه‌بین را اندازه بگیرید و یادداشت کنید.
4 دو ذرّه‌بین دیگر در اندازه‌های متفاوت بردارید و آنها را شماره‌گذاری کنید.

مراحل مختلف این فعّالیت را با این دو ذرّه‌بین نیز تکرار کنید و نتایج را در جدول زیر بنویسید.

از این فعّالیت چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟ پرتوهای نور خورشید وقتی به ذرهّ‌بین می‌تابند از آن عبور کرده و نور و گرما در نقطه‌‌ای جمع می‌شوند. اگر این نقطه‌ٔ نورانی را برای مدّت طولانی روی کاغذ ثابت نگه داریم، کاغذ می‌سوزد. هر چه ذرهّ‌بین بزرگ‌تر باشد، فاصله‌ٔ نقطه‌ٔ روشن تشکیل شده تا ذرهّ‌بین بیش‌تر خواهد بود و گرمای بیش‌تری احساس می‌شود، بنابراین کاغذ سریع‌تر می‌سوزد.

شماره‌ٔ ذرّه‌بین	1	2	3
فاصله‌ٔ وسط ذرّه‌بین تا نقطه‌ٔ روشن	10سانتی‌متر	5 سانتی‌متر	……….

هنگامی که نور خورشید به ذرّه‌بین می‌تابد، ذرّه‌بین نور خورشید را در یک نقطه جمع می‌کند. به همین دلیل، در این نقطه گرمای زیادی به وجود می‌آید. اگر این نقطه‌ی نورانی را برای مدّتی روی کاغذ ثابت نگه دارید، کاغذ می‌سوزد. این نقطه را کانون عدسی می‌نامند. فاصله‌ی کانون تا عدسی در ذرّه‌بین‌ها تفاوت دارد.

به کمک برخی عدسی‌ها می‌توانیم تصویر اجسام را روی یک صفحه نشان دهیم. برای پی بردن به اینکه عدسی‌ها این کار را چگونه انجام می‌دهند، فعّالیت زیر را انجام دهید.

وسایل و موادّ لازم: ذرّه‌بین، کبریت، شمع، متر نواری، یک صفحه کاغذ

1- شمع را روشن کنید و روی میز بگذارید.
2- صفحه‌ی کاغذ را در فاصله‌ی یک متری شمع قرار دهید.
3- ذرّه‌بین را بین کاغذ و شمع آن قدر جابه‌جا کنید که تصویر شعله‌ی شمع به‌طور واضح روی صفحه‌ی کاغذ تشکیل شود.

در این آزمایش، تصویر شعله‌ی شمع با شعله‌ی اصلی شمع چه تفاوتی دارد؟ تصویر شعله‌ٔ شمع، وارونه و بزرگ‌تراز شعله‌ٔ شمع اصلی است.

جواب درس سوم علوم تجربی پنجم | رنگین کمان

4- با جابه‌جا کردن شمع یا صفحه‌ی کاغذ، آزمایش را تکرار کنید.

از این فعّالیت چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟ نتیجه می‌گیریم که با جابه‌جا کردن شمع یا صفحه‌ٔ کاغذ، اندازه تصویر شعله‌ٔ شمع تغییر می‌کند.

وسایل و موادّ لازم: آب، لیوان شیشه‌ای، مقوّای سفید، مداد رنگی

1- روی یک مقوّای سفید، تصویر ماهی، علامت پیکان و چیزهای دیگری مانند گل بکشید.

جواب درس سوم علوم تجربی پنجم | رنگین کمان

2- مقوّا را مانند شکل به دیوار بچسبانید. یک لیوان شیشه‌ای خالی در فاصله‌ی 10 تا 15 سانتی متری، روبه‌روی آن بگذارید.
3- از بدنه‌ی لیوان به نقّاشی خود نگاه کنید؛ چه می‌بینید؟ اندازه‌ها و تصویر معمولی است وشکل‌ها در اندازه‌ٔ واقعی خود، دیده می‌شوند.
4- بدون آنکه لیوان را جابه‌جا کنید، درون آن آب بریزید.
5- دوباره از بدنه‌ی لیوان به نقّاشی‌های خود نگاه کنید؛ چه مشاهده می‌کنید؟ تصاویر درشت‌تر دیده می‌شوند و وارونه است.

جواب درس سوم علوم تجربی پنجم | رنگین کمان

از این مشاهده‌ها چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟ لیوان پر از آب مانند ذره‌بین عمل می‌کند. وقتی آن را جلو می‌بریم اندازه شکل‌ها درشت‌تر و بزرگ‌تر و وقتی به عقب می‌بریم کمی کوچک‌تر دیده می‌شوند.

6- اکنون لیوان را به آرامی به عقب و جلو ببرید و آنچه را مشاهده می‌کنید، بنویسید. اندازه شکل‌ها تغییر می‌کنند.

کاربرد عدسی‌ها

عدسی‌ها در زندگی روزانه‌ی ما کاربردهای زیادی دارند. در شکل، وسایل گوناگونی را می‌بینید که در آنها از عدسی استفاده شده است.

جواب درس سوم علوم تجربی پنجم | رنگین کمان

در ساعت‌سازی و طلافروشی‌ها از عدسی استفاده می‌کنند. در این باره اطّلاعات جمع‌آوری کنید و به کلاس گزارش دهید.
در ساعت سازی‌ها برای تعمیر ساعت، باید اجزای آن را به طور کامل مشاهده کنند تا بتوانند آن را با دقّت برسی کرده و تعمیر نمایند. آن‌ها برای دیدن اجزای ریز نیاز به عدسی دارند تا آن‌ها را بزرگ‌تر از اندازه‌ٔ واقعی‌شان ببینند. همچنین طلا فروشی‌ها برای دیدن اعداد ریزی که روی طلا حک می‌شود نیاز به عدسی دارند. آن‌ها با استفاده از عدسی این اعداد را که با چشم به راحتی نمی‌توان دید بزرگ‌تر از اندازه‌ٔ واقعی‌شان می‌بینند و تقلّبی بودن یا نبود طلا را به سادگی تشخیص می‌دهند.

جواب درس سوم علوم تجربی پنجم | رنگین کمان

آخرین مطالب

امکانات وب