جواب درس 7 علوم تجربی پنجم دبستان

فعالیت (صفحه 54 کتاب درسی)

چشیدن

زبان ماهیچه‌ای است که به جویدن غذا در دهان و مخلوط شدن آن با بُزاق (آب دهان) کمک می‌کند. روی زبان برجستگی‌هایی وجود دارد. این برجستگی‌ها مزه‌ی غذا را دریافت می‌کنند و از طریق عصب چشایی به مغز پیام می‌فرستند.

وقتی غذا را می‌جَویم، ذرّه‌های آن در بزاق دهان حل می‌شوند. در همین زمان، عصب چشایی به مغز پیام می‌برد و ما مزه‌هایی مثل شیرینی یا تلخی را تشخیص می‌دهیم.

آزمایش کنید (صفحه 56 کتاب درسی)

وسایل و موادّ لازم: یک قطعه پارچه، سیب، ظرف دردار، آب، قاشق کوچک، سیب زمینی، هویج، رنده، خیار

روش اجرا:

1- چهار ظرف در دار را شماره‌گذاری کنید. در هر یک از آنها به ترتیب سیب، خیار، سیب زمینی و هویج رنده شده بریزید و درِ ظرف‌ها را ببندید.
2- با پارچه، چشم‌های دوستتان را ببندید و از او بخواهید با دست خود سوراخ‌های بینی‌اش را هم بسته نگه دارد.

3- با قاشق مقداری سیب رنده شده را روی زبان دوستتان بریزید. از او بخواهید مزه‌ی آن را بچشد و نام خوردنی را بگوید. (توجّه: دوستتان از قبل نباید بداند در هر ظرف چه چیزی ریخته‌اید.)
4- از دوستتان بخواهید کمی آب بنوشد.
5- مرحله‌ی 3 را با خیار، هویج و سیب زمینی تکرار کنید.
6- این آزمایش را یک بار دیگر انجام دهید ولی این بار از دوستتان بخواهید بینی‌اش را باز نگه دارد.
7- نتایج مشاهده‌هایتان را در جدول زیر یادداشت کنید.

شماره‌ٔ ظرف	آیا مزه را درست تشخیص داده است؟
	بینی بسته		بینی باز
	درست	نادرست	درست	نادرست
1
2
3
4

– نتایج کار گروه خود را با گروه‌های دیگر مقایسه کنید.
– از این آزمایش چه نتیجه‌ای می‌گیرید؟ در کدام حالت راحت‌تر می‌توانیم مزه‌ها را تشخیص دهیم؟ نتیجه می‌گیریم که بین حس بویایی و حس چشایی ارتباط نزدیکی وجود دارد. وقتی بوی چیزی را که می‌خوریم حس می‌کنیم، مزّه را راحت‌تر تشخیص می‌دهیم.

ما برای آنکه غذاهای مختلف را تشخیص بدهیم، باید بوی آنها را هم حس کنیم.

بوییدن

وقتی در فصل بهار در باغ یا بوستان قدم می‌زنیم، بوی گل‌های گوناگون به مشام می‌رسد. پس از باران، بوی خاک باران خورده را احساس می‌کنیم. وقتی به خانه وارد می‌شویم، بوی خوش غذا به مشاممان می‌رسد.

حتّی بوی یک عطر، ما را به یاد کسی می‌اندازد که از آن استفاده می‌کند. بوی خوش برای ما دلپذیر است امّا بوی ناخوشایند ما را آزرده می‌کند.

وقتی گلی را می‌بوییم، درون بینی‌مان چه اتّفاقی می‌افتد؟
بوی موادّ گوناگون را چگونه احساس می‌کنیم؟
شکل زیر را به دقّت نگاه کنید.

با بوییدن یک گل، ذرّه‌های بودار همراه هوا وارد بینی می‌شوند. این ذرّه‌ها به سلّول‌های گیرنده‌ی بو، که در قسمت بالای بینی قرار دارند، می‌رسند. سلّول‌های گیرنده‌ی بو به مغز پیام می‌فرستند و ما بوهای مختلف را تشخیص می‌دهیم. ذرّه‌های بودار را نمی‌توانیم با چشم ببینیم.

لمس کردن

به پشت و کف دست خود نگاه کنید؛ چه چیزهایی مشاهده می‌کنید؟ کف دست صاف است و خطوطی روی آن و انگشتان دیده می‌شود. در پشت دست‌ها نیز رگ‌هایی دیده می‌شوند. کف دست ضخیم‌تر و کلفت‌تر از پوست روی دست است.

پوست، بدن ما را پوشانده است و از آن در برابر میکروب‌ها، سرما و گرما محافظت می‌کند.

در پوست گیرنده‌های گوناگونی قرار دارند. این گیرنده‌ها، مغز را از وجود سرما، گرما، لمس و تماس آگاه می‌کنند. برای مثال، وقتی حشره‌ای روی پوست ما حرکت می‌کند، گیرنده‌های پوست به مغز پیام می‌فرستند و ما را از وجود آن آگاه می‌کنند.

تعداد گیرنده‌های لمسی در بعضی از بخش‌های بدن بیشتر از جاهای دیگر است. هر جا که تعداد این گیرنده‌ها بیشتر باشند، پوست آن قسمت، حسّاس‌تر است.